Η Ελλάδα στον πρωτογενή τομέα οφείλει να λειτουργήσει αφενός μεν με κεντρικό σχεδιασμό, αφετέρου με την υιοθέτηση δύο βασικών μορφών οργάνωσης: τα δημοπρατήρια και τους συνεταιρισμούς. Εν προκειμένω τα εξής:
Δημοπρατήρια και τρόπος λειτουργίας
Ως Δημοπρατήριο θεωρείται μια συμβατικά ή ψηφιακά οργανωμένη αγορά αγροτικών προϊόντων, στα πλαίσια της οποίας οι παραγωγοί προσφέρουν τα προϊόντα τους σε ενδιαφερόμενους αγοραστές με ελεύθερα διαπραγματεύσιμες τιμές, ενώ η διαπραγμάτευση, η διαμόρφωση της τελικής τιμής ανά προϊόν, οι σχετικές πωλήσεις και οι πληρωμές λαμβάνουν χώρα εντός και του Δημοπρατηρίου. Οι συμμετέχοντες σε αυτήν τη διαδικασία είναι διατεθειμένοι να προσφέρουν κάποιο συγκεκριμένο χρηματικό ποσό για να αποκτήσουν το προϊόν.
Συνήθως, το προϊόν κατοχυρώνεται σε αυτόν που έχει κάνει την καλύτερη προσφορά, δηλαδή στην υψηλότερη τιμή. Επιπλέον, υπάρχει η δυνατότητα να συμμετέχουν στη διαδικασία οι συναλλασσόμενοι προσωπικά ή εξ’ αποστάσεως, µέσω της χρησιμοποίησης του διαδικτύου. Οι πωλητές των προϊόντων πληρώνουν στο δημοπρατήριο ή στην επιτροπή των δηµοπρατών ένα ποσοστό επί του ύψους των πωλήσεων που επιτυγχάνουν.
Η λειτουργία των δημοπρατηρίων βασίζεται στον θεσμό της δημοπρασίας. Η δημιουργία δημοπρατηρίων αγροτικών προϊόντων αποτελεί μία καλή επένδυση που θα μπορούσε να συμβάλλει στην ανάπτυξη. Ο αγροτικός τομέας, που αποτελεί μία από τις κινητήριες δυνάμεις της οικονομίας μας θα ενδυναμωθεί και θα αναπτυχθεί περαιτέρω. Τα δημοπρατήρια αγροτικών προϊόντων οργανώνονται και διοικούνται ως ανώνυμες εταιρείες, στο μετοχικό κεφάλαιο των οποίων συμμετέχουν οι Συλλογικές Αγροτικές Οργανώσεις, οι κατά τόπον αρμόδιες Περιφερειακές Αυτοδιοικήσεις και Ο.Τ.Α., ιδιώτες, καθώς και το Δημόσιο, εκπροσωπούμενο από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.
Στις ανώνυμες εταιρείες δημοπρατηρίων μετέχουν επίσης επιμελητήρια και ενδιαφερόμενοι ιδιώτες. Οι φορείς της Περιφερειακής και Τοπικής Αυτοδιοίκησης και οι ΣΑΟ (Συλλογικές Αγροτικές Οργανώσεις) πρέπει να ελέγχουν τουλάχιστον το 51% του μετοχικού τους κεφαλαίου (ΝΟΜΟΣ 4015/ΦΕΚ 210/Α/21.9.2011). Οι ιδιώτες παραγωγοί και οι συνεταιρισμοί μπορεί να διαθέτουν τα προϊόντα τους δια των δημοπρατηρίων. Οι διαθέτες μπορεί να υπογράφουν πολυετή συμβόλαια διάθεσης της παραγωγής τους με το δημοπρατήριο με όρους και εγγυήσεις που συμφωνούνται ή το τελευταίο έχει ορίσει από πριν. Τα δημοπρατήρια διαθέτουν τα αγροτικά προϊόντα που διακινούνται μέσω αυτών, εφόσον έχει προηγηθεί διαλογή και τυποποίηση των προϊόντων αυτών.
Σκοπός-λειτουργία των δημοπρατηρίων
Στα δημοπρατήρια προσέρχονται πωλητές αγροτικών προϊόντων που κατέχουν την προβλεπόμενη κάθε φορά άδεια πώλησης, καθώς και έμποροι, οι οποίοι έχουν προηγουμένως εγγραφεί στο Μητρώο Εμπόρων Αγροτικών Προϊόντων, εφοδίων και εισροών. Η εκκαθάριση των διενεργούμενων από τα δημοπρατήρια εμπορικών πράξεων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και η εξόφληση των παραγωγών των αγροτικών προϊόντων, δεν μπορεί να υπερβαίνει τις τριάντα (30) ημέρες από τη διάθεση των προϊόντων αυτών μέσω των δημοπρατηρίων.
Η παραβίαση της προθεσμίας εξόφλησης των παραγωγών επιφέρει τις διοικητικές κυρώσεις και φορολογικές συνέπειες του άρθρου 6 του ν. 3955/2011.Με κοινή απόφαση των Υπουργών Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων μπορεί να αποφασίζεται η ίδρυση δημοπρατηρίων. Με την ίδια απόφαση ορίζεται η αρχική σύνθεση του μετοχικού κεφαλαίου και οι διατάξεις του καταστατικού τους.
Λειτουργίες του δημοπρατηρίου:
- Συγκέντρωση των αγροτικών προϊόντων
- Εξειδικευμένη αποθήκευση και συντήρηση των προϊόντων
- Διαλογή, τυποποίηση και συσκευασία των προϊόντων
- Διαπραγμάτευση μέσω Δημοπρατηρίου
- Οργάνωση και συγκρότηση των φορτίων
- Ομαδοποίηση προϊόντων από διαφορετικές προελεύσεις προς κοινούς προορισμούς
- Συμβουλευτική υποστήριξη των παραγωγών
- Συμβάλλουν στη διάθεση των προϊόντων στην καλύτερη τιμή
- Προϋποθέτουν οργάνωση και συγκέντρωση της προσφοράς
- Διοικητική υποστήριξη για τη συγκέντρωση, διακίνηση και έλεγχο των προϊόντων
- Λειτουργούν κατά κανόνα για τα νωπά οπωροκηπευτικά
- Λειτουργούν ως ένα χρηματιστήριο προϊόντων
Συνεταιρισμοί
Ο συνεταιρισμός είναι μια αυτόνομη ένωση προσώπων που συγκροτείται εθελοντικά για την αντιμετώπιση των κοινών οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών αναγκών και επιδιώξεων τους, διαμέσου μιας συνιδιόκτητης και δημοκρατικά διοικούμενης επιχείρησης. Στηρίζεται στις αξίες της αυτοβοήθειας, της αυτοευθύνης, της δημοκρατικής ισότητας, της ισοτιμίας και της αλληλεγγύης.
Αποτελεί μια μορφή οικονομικής δραστηριότητας και προσφέρει υπηρεσίες που είναι αναγκαίες, χρήσιμες και επιθυμητές, οικονομικά και κοινωνικά. Εξασφαλίζει την παρουσία στην αγορά των μικρών οικονομικών μονάδων, που θα είχαν εξαφανιστεί από την ανταγωνιστική δύναμη των μεγάλων επιχειρήσεων. Διασφαλίζει την απασχόληση και το εισόδημα των μελών του, αλλά και την ουσιαστική λειτουργία του ανταγωνισμού στην αγορά, προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Στόχος του είναι η βελτιστοποίηση της οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης των μελών τους μέσα από συγκεκριμένες αξίες και αρχές
Αρχές
- Εθελοντική και ελεύθερη συμμετοχή
- Δημοκρατική διοίκηση εκ μέρους των μελών
- Οικονομική συμμετοχή των μελών
- Αυτονομία και ανεξαρτησία
- Εκπαίδευση, πρακτική εξάσκηση και πληροφόρηση
- Συνεργασία μεταξύ των συνεταιρισμών
- Ενδιαφέρον για την κοινότητα
Οι Αγροτικοί Συνεταιρισμοί στην Δανία και Ολλανδία
Το κυριότερο χαρακτηριστικό των αγροτικών συνεταιρισμών είναι ότι έχουν αναπτυχθεί κατά κλάδο παραγωγής, όπως το γάλα ή το κρέας, καλύπτοντας το σύνολο της χώρας ή μία μεγάλη περιφέρεια. Τα σπουδαιότερα προϊόντα στη Δανία είναι τα γαλακτοκομικά, τα οποία διαχειρίζονται οι γαλακτοκομικοί συνεταιρισμοί, που είναι από τους αρχαιότερους στη χώρα αυτή και εμπορεύονται περίπου το 90% της συνολικής παραγωγής γάλακτος και βουτύρου, καθώς επίσης περίπου το 80% της παραγωγής του τυριού.
Ο Συνεταιρισμός Γεωργικών Εφοδίων στη Δανία πραγματοποιεί εισαγωγή και εμπόριο του 50% των λιπασμάτων και των ζωοτροφών προσφέροντας στα μέλη του ικανοποιητικές τιμές και γεωπονικές συμβουλές. Το μέλος του Δ.Σ. είναι υποχρεωμένο να παραδίδει μία ελάχιστη ποσότητα του προϊόντος που παράγει ή ολόκληρη την ποσότητα στο συνεταιρισμό. Ολόκληρη την ποσότητα οφείλουν να παραδίδουν, όσοι είναι μέλη στο γαλακτοκομικό συνεταιρισμό.
Με αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζεται μια μεγάλη ποσότητα προϊόντος που έχουν να διαχειριστούν οι Αγροτικοί Συνεταιρισμοί και καταμερισμός των λειτουργικών δαπανών σε μεγαλύτερη ποσότητα προϊόντος με αποτέλεσμα χαμηλότερο λειτουργικό κόστος ανά μονάδα προϊόντος. Στη Δανία αναπτύχθηκε ο μεγαλύτερος τυροκομικός συνεταιρισμός ο οποίος με τη συγχώνευσή του με το αντίστοιχο Σουηδικό μετατράπηκε στη γνωστή μεγάλη πολυεθνική εταιρεία Arla.
Ολλανδία
Στην Ολλανδία οι αγροτικοί συνεταιρισμοί πραγματοποιούν μόνο μία δραστηριότητα. Υπάρχουν συνεταιρισμοί εμπορίας φρούτων και λαχανικών, μεταποίησης και εμπορίας του γάλακτος, ασφαλιστικοί και πιστωτικοί συνεταιρισμοί, συνεταιρισμοί γεωργικών εφοδίων κλπ. Οι αγρότες στην Ολλανδία μπορούν να είναι μέλη σε πάνω από τέσσερις συνεταιρισμούς.
Οι 2000 Αγροτικοί Συνεταιρισμοί της Ολλανδίας οργανώνονται σε 25 Κεντρικές Οργανώσεις κατά κλάδο παραγωγής. Οι Κεντρικές Οργανώσεις οργανώνονται σε μία εθνική οργάνωση, το Εθνικό Συνεταιριστικό Συμβούλιο, που έχει σαν στόχο να προάγει τα συμφέροντα των συνεταιρισμών απέναντι στην εκάστοτε κυβέρνηση και τους εμπόρους. Οι Αγροτικοί Συνεταιρισμοί στην Ολλανδία διακινούν το 50% των γεωργικών προϊόντων γι’ αυτό και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην οικονομία της χώρας. Ο μεγαλύτερος γαλακτοκομικός συνεταιρισμός της Ευρώπης έχει την έδρα του στην Ολλανδία και έχει επεκταθεί ως πολυεθνική εταιρεία σε πολλές χώρες του κόσμου όπως και στη χώρα μας. Πρόκειται για την Friesland Company (ΝΟΥΝΟΥ) που προέκυψε από την συγχώνευση των δύο μεγαλύτερων γαλακτοκομικών συνεταιρισμών της Ολλανδίας.
Αντίθετα στην χώρα μας, τα τελευταία χρόνια ο Αγροτικός Συνεταιρισμός βρίσκεται σε απραξία. Είναι απαραίτητο οι Έλληνες αγρότες να αλλάξουν νοοτροπία και συμπεριφορά και να κατανοήσουν την αναγκαιότητα και την ωφελιμότητα της συνεργασίας, να εφαρμόσουν τις αξίες και τις αρχές του συνεταιριστικού θεσμού, να αποπέμψουν τον κομματισμό και τις πελατειακές σχέσεις από τους συνεταιρισμούς και να ενδιαφερθούν περισσότερο για την παραγωγική τους διαδικασία με στόχο της μεγαλύτερη οικονομική πρόοδο. Τότε θα συμβάλλουν στην επανεκκίνηση και ανάπτυξη του συνεταιριστικού κινήματος στην Ελλάδα προς το δικό της οικονομικό και κοινωνικό όφελος.
