Ποιες είναι αυτές;
1.Η πρώτη διαφορά που προέκυψε στις διμερείς σχέσεις είναι το θέμα της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας, δηλαδή του βυθού της θάλασσας των παράκτιων κρατών. Στην υφαλοκρηπίδα το παράκτιο κράτος δεν έχει πλήρη κυριαρχία, αλλά μόνο κυριαρχικά δικαιώματα που αφορούν στην οικονομική εκμετάλλευσή της. Τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα, όπως και οι ηπειρωτικές ακτές. Η Τουρκία όμως, υποστηρίζει ότι τα νησιά δεν έχουν υφαλοκρηπίδα γιατί αποτελούν εξάρσεις του βυθού.
2. Χωρικά ύδατα ή αιγιαλίτιδα ζώνη: Είναι θαλάσσια ζώνη συγκεκριμένου πλάτους, η οποία ξεκινά από την ακτή και στην οποία το παράκτιο κράτος έχει πλήρη κυριαρχία, όπως ακριβώς και στο έδαφος. Εκτός από τις ηπειρωτικές ακτές, αιγιαλίτιδα ζώνη έχουν τα νησιά, οι νησίδες, ακόμα και οι βράχοι. Το παράκτιο κράτος έχει δικαίωμα επέκτασης των χωρικών του υδάτων μέχρι και τα 12 ναυτικά μίλια. Η Ελλάδα, έχει εύρος χωρικών υδάτων τα 6 νμ. Η Τουρκική Εθνοσυνέλευση με ψήφισμά της, θεωρεί ότι η επέκταση των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο αποτελεί αιτία πολέμου «casus belli.
3. Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ): Είναι η θαλάσσια έκταση, εντός της οποίας το παράκτιο κράτος έχει δικαίωμα εκμετάλλευσης των θαλάσσιων πόρων (αλίευση, εκμετάλλευση βυθού για πετρέλαιο κ.λπ.). Η ΑΟΖ εκτείνεται μέχρι και τα 200 νμ από την ακτή, εκτός εάν απέναντι και σε μικρότερη απόσταση των 400 νμ υπάρχει άλλο παράκτιο κράτος, οπότε η ΑΟΖ διανέμεται με τη μέθοδο της μέσης γραμμής. Εδώ θα πρέπει να επισημανθεί ότι τα νησιά που κατοικούνται ή έχουν οικονομική ζωή διαθέτουν ΑΟΖ, βάσει του άρθρου 121 της παραπάνω Σύμβασης. Πρακτικά, η έννοια της ΑΟΖ καλύπτει εκείνη της υφαλοκρηπίδας, με τη διαφορά ότι αναφέρεται σαφώς στο καθεστώς των νησιών. Η Τουρκία ισχυρίζεται ότι η δική της ΑΟΖ συνορεύει με εκείνη της Αιγύπτου, οπότε ουσιαστικά δεν αναγνωρίζει ΑΟΖ στο Καστελλόριζο και στις παρακείμενες νήσους (Ρω και Στρογγύλη).
4. Εύρος εθνικού εναέριου χώρου (εεχ): Ο εναέριος χώρος κάθε παράκτιου κράτους επεκτείνεται άνωθεν των χωρικών του υδάτων. Η Ελλάδα επέκτεινε τον εναέριο χώρο της στα 10 νμ με το ΠΔ 6/18 Σεπτεμβρίου 1931, χωρίς να προκληθεί η αντίδραση της Τουρκίας. Οι παραβιάσεις και, κατά συνέπεια, η αμφισβήτηση του χώρου μεταξύ 6 και 10 νμ ξεκίνησαν το 1974. Η Ελλάδα, όσον αφορά το εύρος του εεχ, υποστηρίζει ότι η Τουρκία σιωπηρώς τον είχε αναγνωρίσει επί μισόν σχεδόν αιώνα.
5. Αποστρατικοποίηση των νήσων του Ανατολικού Αιγαίου: Με τη Συνθήκη της Λωζάννης τα νησιά του Αν. Αιγαίου, πλην των Δωδεκανήσων, παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα, ενώ με το άρθρο 13 αυτής έχει επιβληθεί καθεστώς μερικής αποστρατικοποίησης. Αναφορικά με τη Λήμνο και τη Σαμοθράκη, το καθεστώς μερικής αποστρατικοποίησης έπαψε να ισχύει από το 1936, όταν με τη Συνθήκη του Μοντρέ επανεξοπλίστηκαν τα Στενά και οι νήσοι Ίμβρος, Τένεδος και Λαγούσες που βάσει του άρθρου 4 της Συνθήκης της Λωζάννης ήταν αποστρατικοποιημένες. Όσον αφορά στις νήσους Λέσβο, Χίο, Σάμο και Ικαρία, η Ελλάδα επικαλούμενη το δικαίωμα για αυτοάμυνας που της δίνει ο ΟΗΕ, έχει αναπτύξει τις απαραίτητες δυνάμεις, ως αντίβαρο για την εγκατάσταση της Στρατιάς του Αιγαίου στα Μικρασιατικά παράλια.
Τέλος, αναφορικά με τα Δωδεκάνησα, αυτά παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα με τη Συνθήκη των Παρισίων το 1947, η οποία προβλέπει αποστρατικοποίηση, με περιορισμένο αριθμό προσωπικού εσωτερικής ασφάλειας και τον αντίστοιχο οπλισμό. Η χώρα μας όμως, επικαλούμενη πάλι το δικαίωμα της αυτοάμυνας για τους λόγους που προαναφέρθηκαν, διαθέτει τις απαραίτητες για την άμυνα των νήσων δυνάμεις.
6. Περιοχή Πληροφοριών Πτήσεων (Flight Information Region – FIR): Είναι εναέριος χώρος συγκεκριμένης έκτασης, μέσα στον οποίον ισχύουν οι Κανόνες Εναέριας Κυκλοφορίας που έχει θεσπίσει ο ICAO (International Civil Aviation Organization) και αφορούν στην ασφάλεια των πτήσεων. Το FIR Αθηνών συνορεύει με το FIR Κωνσταντινούπολης και το FIR Λευκωσίας. Κάθε ιπτάμενο μέσο που διέρχεται μέσα από το εκάστοτε FIR υποβάλλει σχέδιο πτήσης, προκειμένου να αποφευχθούν ενδεχόμενα ατυχήματα. Όμως, η Τουρκική Πολεμική Αεροπορία δεν υποβάλλει στο FIR Αθηνών σχέδιο πτήσεως για τα στρατιωτικά αεροσκάφη που κινούνται στον διεθνή εναέριο χώρο του Αιγαίου, με αποτέλεσμα να γίνονται παραβάσεις των Κανόνων Εναέριας Κυκλοφορίας και να υφίσταται κίνδυνος ατυχήματος.
7. Γκρίζες Ζώνες: Οι Συνθήκες Παραχώρησης των νήσων στην Ελλάδα (Λωζάννης και Παρισίων), αναφέρουν ονομαστικά τις βασικές νήσους, ενώ ένας μεγάλος αριθμός νησίδων και βραχονησίδων δεν κατονομάζεται (αναφέρεται ως παρακείμενες νησίδες). Έτσι, στο πλαίσιο της διεύρυνσης της ατζέντας των διμερών διαφορών, η Τουρκία εφηύρε τη θεωρία των Γκρίζων Ζωνών, σύμφωνα με την οποία οι νησίδες ή βραχονησίδες που δεν κατονομάζονται, δεν παραχωρήθηκαν ποτέ στην Ελλάδα και αποτελούν τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και, κατά συνέπεια του διαδόχου κράτους, δηλαδή της Τουρκίας. Η θεωρία των Γκρίζων Ζωνών προέκυψε μετά την κρίση των Ιμίων και είναι η αιτία που η Τουρκία διεκδικεί ένα πλήθος νησίδων και βράχων στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο.
8. Έρευνα και Διάσωση (Search and Rescue – SaR): Σύμφωνα με τη Σύμβαση του Αμβούργου του 1979, η κάθε χώρα έχει το δικαίωμα διενέργειας Έρευνας και Διάσωσης για τα ναυτικά ατυχήματα στον θαλάσσιο χώρο που καλύπτεται από το FIR. Άλλωστε και οι συμφωνίες που έχει υπογράψει η Ελλάδα με την Ιταλία, τη Μάλτα και την Κύπρο για έρευνα και διάσωση ναυτικών ατυχημάτων, ακολουθούν τον παραπάνω κανόνα. Παρόλα αυτά, η Τουρκία το 1988 εξέδωσε Κανονισμό που θεωρεί ότι έχει το δικαίωμα Έρευνας και Διάσωσης ανατολικά του 25ου Μεσημβρινού, που διχοτομεί το Αιγαίο και εγκλωβίζει πολλά ελληνικά νησιά.
Όπως είδαμε παραπάνω, οι διαφορές με την Τουρκία είναι πολλές, ενώ με βάσει το Διεθνές Δίκαιο είναι εντελώς ξεκάθαρο ότι πέραν της υφαλοκρηπίδας δεν υφίστανται διαφορές στο Αιγαίο. Ακόμη και η διαφορά με την υφαλοκρηπίδα μπορεί να παρακαμφθεί αφού υπερκαλύπτεται από την ΑΟΖ, η διακήρυξη της οποίας μπορεί να γίνει μονομερώς.
Για την Ελλάδα το σημαντικότερο ζήτημα της συμφωνίας είναι χωρίς αμφιβολία εκείνο της οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών. Ουσιαστικά πρόκειται για οριοθέτηση της ΑΟΖ,.
Η Ελλάδα, θα μπορούσε να προχωρήσει στη θέσπιση ΑΟΖ, αφού κάνει συνετά και καλά υπολογισμένα βήματα, όπως:
* Έντονη και συστηματική διπλωματική προετοιμασία.
* Οικοδόμηση συμμαχιών με βάση κοινά συμφέροντα.
* Ολοκληρωμένη νομική και τεχνική υποστήριξη.
* Επικοινωνιακή σχεδίαση για τις κυβερνήσεις και τους οργανισμούς, τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό.
* Περαιτέρω ισχυροποίηση των Ενόπλων Δυνάμεων και ειδική σχεδίαση για διασφάλιση των δικαιωμάτων που πηγάζουν από την ΑΟΖ.
«Η μοναδική διμερής ελληνο-τουρκική διαφορά είναι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδος» σημειώνοντας ότι η λογική της «συνολικής διαπραγμάτευσης» με «πακέτο θεμάτων με την Ελλάδα, όπως το Αιγαίο, ο εναέριος χώρος, τα χωρικά ύδατα, το καθεστώς των νησιών, η Θράκη, οι μουφτήδες, κλπ» είναι πάγιος στόχος της Τουρκίας.
Η επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, μας αφορά άμμεσα, δεν αποτελεί ελληνο-τουρκική διαφορά. Είναι ένα διεθνές θέμα καταπάτησης θρησκευτικών ελευθεριών για το οποίο η Τουρκία είναι κατηγορούμενη από ΗΠΑ και ΕΕ.
Η Χάλκη δεν συνδέεται με το θέμα των μουφτήδων στη Θράκη, ένα καθαρό ελληνικό εσωτερικό θέμα που αφορά τους Έλληνες μουσουλμάνους.
Ιωάννης Σακκάς
